Samen op weg naar inclusief onderwijs

Op donderdagmiddag 22 mei kwamen ruim 80 onderwijsprofessionals bijeen in Theater Vianen voor de jaarlijkse Inspiratiemiddag van samenwerkingsverband Profi Pendi. Het centrale thema: inclusief onderwijs. Hoe zorgen we ervoor dat ieder kind kan meedoen op school? En wat bedoelen we eigenlijk met ‘normaal’?

Een warm welkom

Dagvoorzitter Henk Roelfsema (beleidsadviseur bij Profi Pendi) opent de middag. Hij heet iedereen welkom, bespreekt het programma en vraagt wie er allemaal in de zaal zitten. Het blijkt een diverse groep: leerkrachten, intern begeleiders, schoolleiders, bestuurders, gemeenteambtenaren en zorgprofessionals. Later op de middag sluiten nog meer leerkrachten aan.

De reis van Profi Pendi

Marianne Wammes-Peek, directeur-bestuurder van Profi Pendi, neemt het publiek mee op ‘de reis’ van het samenwerkingsverband richting inclusief onderwijs. Ze spreekt in drie delen: Kinderen aan het woord, Hoe zijn we op weg? en De stap naar voren.

Kinderen aan het woord

“Ieder kind doet mee. Dat klinkt zo simpel, maar dat is het niet,” zegt Marianne. Ze benadrukt het belang van blijven kijken naar wat kinderen nodig hebben en laat kinderen zelf aan het woord via korte filmpjes. Leerlingen uit groep 1 t/m 8 vertellen op ontwapenende wijze wat inclusie voor hen betekent: niet pesten, niemand buitensluiten en… “meer sport op school!”

Hoe zijn we op weg?

Marianne laat zien dat er in de regio Lekstroom veel gebeurt. Het doel is duidelijk: in 2035 gaat elk kind in zijn of haar eigen gemeente naar school, thuisnabij en inclusief. En al in 2028 moet er voor ieder kind een passend aanbod zijn, zodat niemand meer thuiszit. Ze noemt allerlei samenwerkingen en initiatieven die bijdragen aan deze beweging: van IB-netwerken en po-vo-werkgroepen tot extra ondersteuning en betere verdeling van middelen.

De stap naar voren

Nu is het tijd om door te pakken, zegt Marianne. Ze noemt enkele voorbeelden: aandacht voor hoogbegaafdheid, nieuwe voorzieningen voor specialistische hulp, en ‘kansgroepen’ voor kleuters die nog niet schoolrijp zijn. In twee gemeenten starten deze groepen na de zomervakantie, in samenwerking met peuterspeelzalen en scholen. “Samen kom je verder,” sluit Marianne af.

Weerstand hoort erbij

Na de pauze spreekt ontwikkelingspsycholoog Bert Wienen, schrijver van het bekroonde boek Van individueel naar inclusief onderwijs. Hij vertelt openhartig over het ongeluk dat zijn leven veranderde. Leren omgaan met weerstand, zegt hij, was essentieel in zijn herstel – net als in het onderwijs.

Kinderen hebben soms weerstand nodig om te groeien, stelt Bert. “We maken het hen soms té makkelijk.” Denk aan het apart zetten van kinderen met een koptelefoon bij overprikkeling. Daardoor verlagen we onbewust onze verwachtingen.

De kracht van de pedagogische relatie

Bert legt uit dat de relatie tussen leerkracht en leerling belangrijker is dan ooit. Het is een relatie die helpt om kinderen zelfstandig te maken. Maar dat lukt alleen als we duidelijke doelen stellen en als leerkrachten de leiding nemen. Laat kinderen niet te veel zelf bepalen; dat kan leiden tot onzekerheid en prestatiedruk.

Inclusief onderwijs begint bij goed onderwijs

Bert maakt een belangrijk onderscheid: je kunt denken vanuit het kind (“wat heb jij nodig?”), of vanuit de klas (“hoe richten we ons onderwijs zó in dat iedereen mee kan doen?”). Volgens hem is het tweede de sleutel tot echte inclusie.

Hij waarschuwt voor het te snel labelen van kinderen en noemt dat het ‘koekoekseieren-effect’: we vervangen goed onderwijs te vaak door psychologische verklaringen. Terwijl we juist moeten teruggrijpen op sterke pedagogiek en hoge verwachtingen – voor álle kinderen.

Slotboodschap

“Kinderen hoeven niet eerst lekker in hun vel te zitten om te kunnen leren,” zegt Bert. “Leren helpt juist om je beter te voelen.” Hij roept onderwijsprofessionals op om te blijven denken vanuit de groep, hoge verwachtingen te hebben, en zich bewust te zijn van hun belangrijke rol. En hij eindigt met een mooie metafoor: “De meeste kinderen zijn paardenbloemen – die groeien overal. Maar sommige zijn orchideeën. Die vragen iets anders. Maar behandel ze nooit alsof ze kapot zijn.”

Boeken en borrel

Na een paar vragen uit het publiek sluit dagvoorzitter Henk de middag af. Als verrassing krijgen alle deelnemers het nieuwste boek van Bert cadeau: Laat/d de pedagogische basis met rust. Daarna is het tijd om na te praten tijdens een gezellige borrel.